Derinlemesine İnceleme: Kripto Piyasasındaki Kredi Seçenekleri Modeli Tuzakları
Son bir yılda, şifreleme endüstrisinin birinci düzey piyasası sürekli olarak duraklama döneminde kalmış, çeşitli insani zayıflıklar ve düzenleyici boşluklar "ayı piyasası" içinde açığa çıkmıştır. Yeni projelerin önemli destekçileri olarak, piyasa yapıcıların likidite sağlayarak ve fiyatları stabilize ederek projelerin gelişimine yardımcı olmaları gerekiyordu. Ancak, "kredi seçenekler modeli" adı verilen bir işbirliği biçimi bazı etik dışı katılımcılar tarafından kötüye kullanılmakta, küçük şifreleme projelerine gizlice zarar vermekte, güvenin çökmesine ve piyasa kaosuna yol açmaktadır.
Geleneksel finansal piyasalar da benzer sorunlarla karşılaşmış olsa da, mükemmel bir düzenleme ve şeffaf mekanizmalar sayesinde olumsuz etkileri en aza indirmiştir. Şifreleme sektörü, mevcut karmaşayı çözmek ve daha adil bir ekosistem oluşturmak için geleneksel finansın deneyimlerinden yararlanabilir. Bu makale, kredi seçenekleri modelinin işleyiş mekanizmasını, projelere olası zararlarını, geleneksel piyasalarla karşılaştırmasını ve mevcut piyasa durumunu derinlemesine inceleyecektir.
Kredi Seçenekleri Modeli: Dışarıdan Parlak, Aslında Gizli Riskler Barındırıyor
Kripto piyasasında, piyasa yapıcıların görevi, sıklıkla token ticareti yaparak, piyasanın yeterli işlem hacmine sahip olmasını sağlamak, fiyatların alım satım taraflarının yokluğundan dolayı aşırı dalgalanmasını önlemektir. Yeni projeler için, piyasa yapıcılarla işbirliği yapmak neredeyse zorunludur, aksi takdirde borsa listesine girmek veya yatırımcı çekmek zor olacaktır. "Kredi seçenekleri modeli" yaygın bir işbirliği biçimidir: Proje sahipleri, piyasa yapıcılara ücretsiz veya düşük maliyetle büyük miktarda token ödünç verir; piyasa yapıcılar, bu tokenları borsada piyasa yapma işlemleri için kullanarak piyasa canlılığını korur. Sözleşmeler genellikle, piyasa yapıcıların gelecekte belirli zamanlarda belirlenen fiyattan token iade etmesine veya doğrudan satın almasına izin veren seçenek şartları içerir, ancak bu seçeneği kullanmamayı da tercih edebilirler.
Yüzeyde, bu model her iki taraf için de faydalı görünmektedir: Proje tarafı piyasa desteği alırken, piyasa yapıcılar işlem farkı veya hizmet ücreti kazanıyor. Ancak, sorun tam olarak Seçenekler şartlarının esnekliğinde ve sözleşmenin belirsizliğinde yatıyor. Proje tarafı ile piyasa yapıcılar arasındaki bilgi asimetrisi, bazı dürüst olmayan piyasa yapıcılar için fırsatlar sunmaktadır. Onlar belki de projeyi geliştirmeye içtenlikle yardımcı olmuyor, aksine piyasa düzenini bozarak kendi çıkarlarını önceliklendiriyorlar.
Sömürücü Davranış: Projelerin Nasıl Sıkıntıya Girdiği
Kredi seçenekleri modeli kötüye kullanıldığında, projeye ciddi zararlar verebilir. En tipik yöntem "piyasa çöküşü": Piyasa yapıcıları, ödünç aldıkları tokenleri yoğun bir şekilde satmakta ve bu da fiyatın ani bir düşüş yaşamasına neden olarak, perakende yatırımcılarda panik satışlarına yol açmakta ve piyasayı karmaşaya sürüklemektedir. Piyasa yapıcıları, "kısa satış" yaparak kâr elde edebilirler; yani önce tokenleri yüksek fiyattan satıp, fiyat çöktükten sonra düşük fiyattan geri alarak projeye iade ederler ve aradaki farktan kazanç sağlarlar. Ya da, fiyat en düşük seviyeye ulaştığında tokenleri "iade" etmek için opsiyon şartlarını kullanarak maliyetlerini son derece düşük seviyelere çekebilirler.
Bu tür bir operasyon, küçük projeler için genellikle yıkıcıdır. Birçok vaka, token fiyatlarının sadece birkaç gün içinde yarıya düştüğünü, piyasa değerinin hızla buharlaştığını ve projenin yeniden finansmanının neredeyse umutsuz hale geldiğini göstermektedir. Daha da kötüsü, şifreleme projelerinin hayatta kalma noktası topluluk güvenidir; bir kez fiyat çöktüğünde, yatırımcılar ya projeyi bir dolandırıcılık olarak görür ya da tamamen güvenlerini kaybederler, bu da topluluğun çökmesine yol açar. Borsaların tokenlerin işlem hacmi ve fiyat istikrarı için katı gereksinimleri vardır, fiyat çöküşü doğrudan liste dışı bırakılmaya neden olabilir ve projenin geleceği karanlık hale gelebilir.
Karşılaşılan en büyük sorun, bu işbirliği anlaşmalarının genellikle gizlilik sözleşmeleri (NDA) ile sıkı bir şekilde korunmasıdır; bu nedenle dışarıdan detaylar bilinememektedir. Proje ekipleri çoğunlukla teknik geçmişe sahip olan acemilerden oluşmakta ve finansal piyasalara ve sözleşme risklerine dair anlayışları yetersiz kalmaktadır. Deneyimli piyasa yapıcılarla karşılaştıklarında, genellikle pasif bir konumda kalmakta ve imzaladıkları sözleşmenin ne kadar dezavantajlı olduğunu bilememektedirler. Bu bilgi asimetrisi, küçük projeleri sömürücü eylemlerin kolay hedefleri haline getirmektedir.
Diğer Potansiyel Riskler
Kredi seçenekleri modeli aracılığıyla ödünç alınan tokenları satıp fiyatları düşürmenin ve seçenek şartlarını kötüye kullanarak düşük fiyatlarla tasfiye etmenin yanı sıra, kripto piyasası yapımcılarının deneyimsiz küçük projeleri hedef alan birçok başka yöntemi vardır. Örneğin, kendi hesapları veya ilişkili hesaplarıyla karşılıklı işlem yaparak sahte işlem hacmi yaratabilirler, projeyi yüzeyde çok popüler göstererek perakende yatırımcıları çekebilirler. Ancak, bu işlemleri durdurduklarında, işlem hacmi hızla sıfıra düşer, fiyatlar çöker ve proje borsadan bile çıkartılabilir.
Sözleşmelerde genellikle bazı "tuzaqlar" gizlidir, örneğin yüksek teminat, makul olmayan "performans bonusları" ve hatta piyasa yapıcıların düşük fiyattan tokenleri almasına izin verilmesi, ardından listelemeden sonra yüksek fiyattan satılması, büyük bir satış baskısına neden olarak fiyatların hızla düşmesine yol açar ve küçük yatırımcılar kayıplara uğrarken, proje sahipleri kötü bir üne sahip olur. Bazı piyasa yapıcılar ayrıca bilgi avantajını kullanarak projeye dair önemli haberleri önceden öğrenip içsel ticaret yaparak, fiyat yükseldiğinde küçük yatırımcıları alım yapmaya teşvik eder, ardından satar veya fiyatı düşürmek için dedikodu yayarak düşük fiyattan alım yaparlar.
Daha da kötüsü, bazı piyasa yapıcılar, pazarlama, halkla ilişkiler, fiyat desteği gibi "tek durak" hizmetlerini tanıtabilir. Görünüşte çok profesyonel görünse de, aslında sahte trafik ve kısa vadeli fiyat manipülasyonu olabilir. Bu durum, projenin fiyatı abartılı bir şekilde yükseldikten sonra hızla çökmesine yol açar, sadece projenin fonlarını israf etmekle kalmaz, aynı zamanda hukuki riskler de doğurabilir.
Bazı piyasa yapıcıları aynı anda birden fazla projeye hizmet ederken, büyük müşterilere ayrıcalık tanıyabilir, küçük projelerin fiyatlarını kasıtlı olarak düşürebilir veya farklı projeler arasında fon aktararak "birinin kaybı diğerinin kazancı" yanılsaması yaratabilir, bu da küçük projelerin büyük kayıplar yaşamasına neden olur. Bu davranışlar, şifreleme piyasasının düzenleyici boşluğundan ve proje yöneticilerinin deneyimsizliğinden faydalanarak, nihayetinde projelerin piyasa değerinin buharlaşmasına ve toplulukların çökmesine yol açar.
Geleneksel Finans Pazarının Deneyimlerinden Yararlanma
Geleneksel finansal piyasalar, örneğin hisse senetleri, tahviller ve seçenekler alanı, benzer zorluklarla karşılaşmıştır. Örneğin, "ayı piyasası saldırısı" büyük ölçekli hisse senedi tasfiyeleri ile hisse fiyatlarını düşürerek, açığa satıştan kazanç elde edilmiştir. Yüksek frekanslı ticaret şirketleri, piyasa yapıcı olarak, bazen ultra hızlı algoritmalar kullanarak avantaj elde eder ve piyasa dalgalanmalarını artırarak kazanç sağlamaya çalışırlar. Tezgah üstü (OTC) piyasasında, bilgi eksikliği bazı piyasa yapıcılarına haksız fiyatlandırma fırsatları sunmuştur. 2008 finansal krizinde, bazı hedge fonların banka hisselerini kötü niyetle açığa sattığı iddia edilerek, piyasa paniklerini artırdığı belirtilmiştir.
Ancak, geleneksel pazarlar, kripto endüstrisinin öğrenmesi gereken, nispeten olgun bir yanıt mekanizması geliştirmiştir:
Sıkı düzenleme: ABD Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu (SEC), "SHO Kuralı"nı belirlemiştir ve kısa satış yapılmadan önce hisse senedinin ödünç alınabileceğinden emin olunması gerekmektedir, bu da "çıplak satış"ı önlemektedir. "Fiyat artışı kuralı" sadece hisse senedi fiyatı yükseldiğinde kısa satış yapılmasına izin vermekte ve kötü niyetli fiyat düşürme davranışlarını sınırlamaktadır. Piyasa manipülasyonu açıkça yasaktır ve Menkul Kıymetler Yasası'nın 10b-5 maddesinin ihlali ciddi yaptırımlarla karşılaşabilir. Avrupa Birliği'nin fiyat manipülasyonu ile mücadele için benzer bir "Piyasa Suistimali Yönetmeliği" (MAR) bulunmaktadır.
Bilgi şeffaflığı: Geleneksel piyasalar, halka açık şirketlerin düzenleyici kurumlara piyasa yapıcılarla olan anlaşmalarını, işlem verilerini (örneğin fiyat, işlem hacmi) açıklamasını gerektirir. Yatırımcılar bu bilgileri profesyonel terminaller aracılığıyla görebilir. Büyük işlemler rapor edilmelidir, böylece gizli "piyasayı çökertme" önlenir. Bu şeffaflık, piyasa yapıcıların uygunsuz davranış alanını önemli ölçüde azaltmaktadır.
Gerçek zamanlı izleme: Borsa, piyasa durumunu izlemek için algoritmalar kullanır, anormal dalgalanma veya işlem hacmi tespit edildiğinde, örneğin bir hisse senedinin aniden düşmesi durumunda, soruşturma mekanizması tetiklenir. Fiyatın şiddetli dalgalanması durumunda otomatik olarak işlemleri durduran devre kesici mekanizması, piyasaya bir soğuma süresi tanır ve panik duygusunun yayılmasını önler.
Sektör standartları: Amerikan Finansal Endüstri Düzenleme Kurumu (FINRA) gibi kuruluşlar, piyasa yapıcılar için etik standartlar belirlemekte ve onlardan adil fiyatlar sunmalarını, piyasa istikrarını korumalarını talep etmektedir. New York Menkul Kıymetler Borsası'nın atanmış piyasa yapıcıları (DMM), katı sermaye ve davranış gereksinimlerini karşılamak zorundadır.
Yatırımcı koruma: Eğer piyasa yapıcılar piyasa düzenini bozarsa, yatırımcılar toplu davalarla sorumluluk talep edebilirler. 2008 finans krizinden sonra, birçok banka piyasa manipülasyonu nedeniyle hissedarlar tarafından dava edilmiştir. Menkul Kıymetler Yatırımcı Koruma Şirketi (SIPC), aracılardaki uygunsuz davranışlar nedeniyle meydana gelen kayıplar için belirli bir tazminat sağlamaktadır.
Bu önlemler sorunu tamamen ortadan kaldıramasa da, geleneksel piyasada sömürücü davranışların meydana gelme olasılığını büyük ölçüde azaltmıştır. Geleneksel piyasanın temel deneyimi, düzenleme, şeffaflık ve hesap verebilirlik mekanizmalarını organik bir şekilde bir araya getirerek çok katmanlı bir koruma sistemi inşa etmektir.
Kripto piyasasının kırılganlığı
Geleneksel piyasalara kıyasla, kripto piyasası daha kırılgan görünüyor, bunun başlıca nedenleri şunlardır:
Düzenleme olgun değil: Geleneksel piyasalar yüz yılı aşkın bir düzenleme deneyimine ve gelişmiş bir hukuk sistemine sahiptir. Ancak kripto piyasası için küresel düzenleme hâlâ dağınık bir durumdadır, birçok bölgede piyasa manipülasyonu veya piyasa yapıcı davranışları için net yasaların eksikliği, kötü niyetli davranışlara fırsat sunmaktadır.
Pazar ölçeği küçük: Şifreleme para birimlerinin toplam piyasa değeri ve likiditesi, geleneksel hisse senedi piyasalarıyla karşılaştırıldığında hala büyük bir fark var. Tek bir piyasa yapıcının işlemleri, belirli bir jetonun fiyatında şiddetli dalgalanmalara neden olabilirken, geleneksel piyasalardaki büyük hisse senetleri kolayca manipüle edilemez.
Proje tarafının deneyimsizliği: Birçok şifreleme projesi ekibi, teknik uzmanlardan oluşmakta ve finansal piyasa işlemleri konusunda derin bir anlayışa sahip değildir. Kredi seçenekleri modelinin potansiyel risklerinin farkında olmayabilirler ve sözleşme imzalarken piyasa yapıcılar tarafından yanıltılma olasılıkları yüksektir.
Opaklık: Kripto piyasasında genellikle gizlilik protokolleri kullanılmaktadır, sözleşme detayları sıklıkla dışa kapalıdır. Geleneksel piyasalarda düzenleyici kurumların dikkatini çeken bu gizlilik, kripto dünyasında ise normal hale gelmiştir.
Bu faktörlerin birleşik etkisi, küçük projelerin sömürücü davranışların kolay kurbanları haline gelmesini sağlarken, aynı zamanda tüm sektörün güven temeli ve sağlıklı ekosistemini de yavaş yavaş aşındırmaktadır.
Bu sorunları çözmek için, şifreleme sektörü çok yönlü çabalar sarf etmelidir: düzenleyici çerçevenin geliştirilmesi, piyasa şeffaflığının artırılması, proje sahiplerinin finansal bilgi eğitimlerinin güçlendirilmesi, sektör öz düzenleme mekanizmalarının kurulması gibi. Ancak bu şekilde, daha adil, şeffaf ve sürdürülebilir bir şifreleme ekosistemi yaratılabilir.
This page may contain third-party content, which is provided for information purposes only (not representations/warranties) and should not be considered as an endorsement of its views by Gate, nor as financial or professional advice. See Disclaimer for details.
12 Likes
Reward
12
8
Share
Comment
0/400
SocialAnxietyStaker
· 07-19 00:13
Hava spekülasyonu kabul edilemez!
View OriginalReply0
BearMarketMonk
· 07-18 19:08
Tüh, yine büyük balığın küçük balığı yediği bir oyun.
View OriginalReply0
SighingCashier
· 07-18 03:35
Ay ay, bu sadece enayileri oyuna getirmek değil mi?
View OriginalReply0
AirdropHunter9000
· 07-16 01:56
Doğru, bu sefer enayiler yine insanları enayi yerine koymak.
View OriginalReply0
MetaNomad
· 07-16 01:51
Küçük projeler gerçekten oldukça kötü.
View OriginalReply0
DegenGambler
· 07-16 01:47
Ahha, yine enayileri oyuna getirme aşamasına geldik.
Kripto piyasası kredi seçenekleri model riskini analiz etme, piyasa yapıcıların sömürücü davranışlarına dikkat etme
Derinlemesine İnceleme: Kripto Piyasasındaki Kredi Seçenekleri Modeli Tuzakları
Son bir yılda, şifreleme endüstrisinin birinci düzey piyasası sürekli olarak duraklama döneminde kalmış, çeşitli insani zayıflıklar ve düzenleyici boşluklar "ayı piyasası" içinde açığa çıkmıştır. Yeni projelerin önemli destekçileri olarak, piyasa yapıcıların likidite sağlayarak ve fiyatları stabilize ederek projelerin gelişimine yardımcı olmaları gerekiyordu. Ancak, "kredi seçenekler modeli" adı verilen bir işbirliği biçimi bazı etik dışı katılımcılar tarafından kötüye kullanılmakta, küçük şifreleme projelerine gizlice zarar vermekte, güvenin çökmesine ve piyasa kaosuna yol açmaktadır.
Geleneksel finansal piyasalar da benzer sorunlarla karşılaşmış olsa da, mükemmel bir düzenleme ve şeffaf mekanizmalar sayesinde olumsuz etkileri en aza indirmiştir. Şifreleme sektörü, mevcut karmaşayı çözmek ve daha adil bir ekosistem oluşturmak için geleneksel finansın deneyimlerinden yararlanabilir. Bu makale, kredi seçenekleri modelinin işleyiş mekanizmasını, projelere olası zararlarını, geleneksel piyasalarla karşılaştırmasını ve mevcut piyasa durumunu derinlemesine inceleyecektir.
Kredi Seçenekleri Modeli: Dışarıdan Parlak, Aslında Gizli Riskler Barındırıyor
Kripto piyasasında, piyasa yapıcıların görevi, sıklıkla token ticareti yaparak, piyasanın yeterli işlem hacmine sahip olmasını sağlamak, fiyatların alım satım taraflarının yokluğundan dolayı aşırı dalgalanmasını önlemektir. Yeni projeler için, piyasa yapıcılarla işbirliği yapmak neredeyse zorunludur, aksi takdirde borsa listesine girmek veya yatırımcı çekmek zor olacaktır. "Kredi seçenekleri modeli" yaygın bir işbirliği biçimidir: Proje sahipleri, piyasa yapıcılara ücretsiz veya düşük maliyetle büyük miktarda token ödünç verir; piyasa yapıcılar, bu tokenları borsada piyasa yapma işlemleri için kullanarak piyasa canlılığını korur. Sözleşmeler genellikle, piyasa yapıcıların gelecekte belirli zamanlarda belirlenen fiyattan token iade etmesine veya doğrudan satın almasına izin veren seçenek şartları içerir, ancak bu seçeneği kullanmamayı da tercih edebilirler.
Yüzeyde, bu model her iki taraf için de faydalı görünmektedir: Proje tarafı piyasa desteği alırken, piyasa yapıcılar işlem farkı veya hizmet ücreti kazanıyor. Ancak, sorun tam olarak Seçenekler şartlarının esnekliğinde ve sözleşmenin belirsizliğinde yatıyor. Proje tarafı ile piyasa yapıcılar arasındaki bilgi asimetrisi, bazı dürüst olmayan piyasa yapıcılar için fırsatlar sunmaktadır. Onlar belki de projeyi geliştirmeye içtenlikle yardımcı olmuyor, aksine piyasa düzenini bozarak kendi çıkarlarını önceliklendiriyorlar.
Sömürücü Davranış: Projelerin Nasıl Sıkıntıya Girdiği
Kredi seçenekleri modeli kötüye kullanıldığında, projeye ciddi zararlar verebilir. En tipik yöntem "piyasa çöküşü": Piyasa yapıcıları, ödünç aldıkları tokenleri yoğun bir şekilde satmakta ve bu da fiyatın ani bir düşüş yaşamasına neden olarak, perakende yatırımcılarda panik satışlarına yol açmakta ve piyasayı karmaşaya sürüklemektedir. Piyasa yapıcıları, "kısa satış" yaparak kâr elde edebilirler; yani önce tokenleri yüksek fiyattan satıp, fiyat çöktükten sonra düşük fiyattan geri alarak projeye iade ederler ve aradaki farktan kazanç sağlarlar. Ya da, fiyat en düşük seviyeye ulaştığında tokenleri "iade" etmek için opsiyon şartlarını kullanarak maliyetlerini son derece düşük seviyelere çekebilirler.
Bu tür bir operasyon, küçük projeler için genellikle yıkıcıdır. Birçok vaka, token fiyatlarının sadece birkaç gün içinde yarıya düştüğünü, piyasa değerinin hızla buharlaştığını ve projenin yeniden finansmanının neredeyse umutsuz hale geldiğini göstermektedir. Daha da kötüsü, şifreleme projelerinin hayatta kalma noktası topluluk güvenidir; bir kez fiyat çöktüğünde, yatırımcılar ya projeyi bir dolandırıcılık olarak görür ya da tamamen güvenlerini kaybederler, bu da topluluğun çökmesine yol açar. Borsaların tokenlerin işlem hacmi ve fiyat istikrarı için katı gereksinimleri vardır, fiyat çöküşü doğrudan liste dışı bırakılmaya neden olabilir ve projenin geleceği karanlık hale gelebilir.
Karşılaşılan en büyük sorun, bu işbirliği anlaşmalarının genellikle gizlilik sözleşmeleri (NDA) ile sıkı bir şekilde korunmasıdır; bu nedenle dışarıdan detaylar bilinememektedir. Proje ekipleri çoğunlukla teknik geçmişe sahip olan acemilerden oluşmakta ve finansal piyasalara ve sözleşme risklerine dair anlayışları yetersiz kalmaktadır. Deneyimli piyasa yapıcılarla karşılaştıklarında, genellikle pasif bir konumda kalmakta ve imzaladıkları sözleşmenin ne kadar dezavantajlı olduğunu bilememektedirler. Bu bilgi asimetrisi, küçük projeleri sömürücü eylemlerin kolay hedefleri haline getirmektedir.
Diğer Potansiyel Riskler
Kredi seçenekleri modeli aracılığıyla ödünç alınan tokenları satıp fiyatları düşürmenin ve seçenek şartlarını kötüye kullanarak düşük fiyatlarla tasfiye etmenin yanı sıra, kripto piyasası yapımcılarının deneyimsiz küçük projeleri hedef alan birçok başka yöntemi vardır. Örneğin, kendi hesapları veya ilişkili hesaplarıyla karşılıklı işlem yaparak sahte işlem hacmi yaratabilirler, projeyi yüzeyde çok popüler göstererek perakende yatırımcıları çekebilirler. Ancak, bu işlemleri durdurduklarında, işlem hacmi hızla sıfıra düşer, fiyatlar çöker ve proje borsadan bile çıkartılabilir.
Sözleşmelerde genellikle bazı "tuzaqlar" gizlidir, örneğin yüksek teminat, makul olmayan "performans bonusları" ve hatta piyasa yapıcıların düşük fiyattan tokenleri almasına izin verilmesi, ardından listelemeden sonra yüksek fiyattan satılması, büyük bir satış baskısına neden olarak fiyatların hızla düşmesine yol açar ve küçük yatırımcılar kayıplara uğrarken, proje sahipleri kötü bir üne sahip olur. Bazı piyasa yapıcılar ayrıca bilgi avantajını kullanarak projeye dair önemli haberleri önceden öğrenip içsel ticaret yaparak, fiyat yükseldiğinde küçük yatırımcıları alım yapmaya teşvik eder, ardından satar veya fiyatı düşürmek için dedikodu yayarak düşük fiyattan alım yaparlar.
Daha da kötüsü, bazı piyasa yapıcılar, pazarlama, halkla ilişkiler, fiyat desteği gibi "tek durak" hizmetlerini tanıtabilir. Görünüşte çok profesyonel görünse de, aslında sahte trafik ve kısa vadeli fiyat manipülasyonu olabilir. Bu durum, projenin fiyatı abartılı bir şekilde yükseldikten sonra hızla çökmesine yol açar, sadece projenin fonlarını israf etmekle kalmaz, aynı zamanda hukuki riskler de doğurabilir.
Bazı piyasa yapıcıları aynı anda birden fazla projeye hizmet ederken, büyük müşterilere ayrıcalık tanıyabilir, küçük projelerin fiyatlarını kasıtlı olarak düşürebilir veya farklı projeler arasında fon aktararak "birinin kaybı diğerinin kazancı" yanılsaması yaratabilir, bu da küçük projelerin büyük kayıplar yaşamasına neden olur. Bu davranışlar, şifreleme piyasasının düzenleyici boşluğundan ve proje yöneticilerinin deneyimsizliğinden faydalanarak, nihayetinde projelerin piyasa değerinin buharlaşmasına ve toplulukların çökmesine yol açar.
Geleneksel Finans Pazarının Deneyimlerinden Yararlanma
Geleneksel finansal piyasalar, örneğin hisse senetleri, tahviller ve seçenekler alanı, benzer zorluklarla karşılaşmıştır. Örneğin, "ayı piyasası saldırısı" büyük ölçekli hisse senedi tasfiyeleri ile hisse fiyatlarını düşürerek, açığa satıştan kazanç elde edilmiştir. Yüksek frekanslı ticaret şirketleri, piyasa yapıcı olarak, bazen ultra hızlı algoritmalar kullanarak avantaj elde eder ve piyasa dalgalanmalarını artırarak kazanç sağlamaya çalışırlar. Tezgah üstü (OTC) piyasasında, bilgi eksikliği bazı piyasa yapıcılarına haksız fiyatlandırma fırsatları sunmuştur. 2008 finansal krizinde, bazı hedge fonların banka hisselerini kötü niyetle açığa sattığı iddia edilerek, piyasa paniklerini artırdığı belirtilmiştir.
Ancak, geleneksel pazarlar, kripto endüstrisinin öğrenmesi gereken, nispeten olgun bir yanıt mekanizması geliştirmiştir:
Sıkı düzenleme: ABD Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu (SEC), "SHO Kuralı"nı belirlemiştir ve kısa satış yapılmadan önce hisse senedinin ödünç alınabileceğinden emin olunması gerekmektedir, bu da "çıplak satış"ı önlemektedir. "Fiyat artışı kuralı" sadece hisse senedi fiyatı yükseldiğinde kısa satış yapılmasına izin vermekte ve kötü niyetli fiyat düşürme davranışlarını sınırlamaktadır. Piyasa manipülasyonu açıkça yasaktır ve Menkul Kıymetler Yasası'nın 10b-5 maddesinin ihlali ciddi yaptırımlarla karşılaşabilir. Avrupa Birliği'nin fiyat manipülasyonu ile mücadele için benzer bir "Piyasa Suistimali Yönetmeliği" (MAR) bulunmaktadır.
Bilgi şeffaflığı: Geleneksel piyasalar, halka açık şirketlerin düzenleyici kurumlara piyasa yapıcılarla olan anlaşmalarını, işlem verilerini (örneğin fiyat, işlem hacmi) açıklamasını gerektirir. Yatırımcılar bu bilgileri profesyonel terminaller aracılığıyla görebilir. Büyük işlemler rapor edilmelidir, böylece gizli "piyasayı çökertme" önlenir. Bu şeffaflık, piyasa yapıcıların uygunsuz davranış alanını önemli ölçüde azaltmaktadır.
Gerçek zamanlı izleme: Borsa, piyasa durumunu izlemek için algoritmalar kullanır, anormal dalgalanma veya işlem hacmi tespit edildiğinde, örneğin bir hisse senedinin aniden düşmesi durumunda, soruşturma mekanizması tetiklenir. Fiyatın şiddetli dalgalanması durumunda otomatik olarak işlemleri durduran devre kesici mekanizması, piyasaya bir soğuma süresi tanır ve panik duygusunun yayılmasını önler.
Sektör standartları: Amerikan Finansal Endüstri Düzenleme Kurumu (FINRA) gibi kuruluşlar, piyasa yapıcılar için etik standartlar belirlemekte ve onlardan adil fiyatlar sunmalarını, piyasa istikrarını korumalarını talep etmektedir. New York Menkul Kıymetler Borsası'nın atanmış piyasa yapıcıları (DMM), katı sermaye ve davranış gereksinimlerini karşılamak zorundadır.
Yatırımcı koruma: Eğer piyasa yapıcılar piyasa düzenini bozarsa, yatırımcılar toplu davalarla sorumluluk talep edebilirler. 2008 finans krizinden sonra, birçok banka piyasa manipülasyonu nedeniyle hissedarlar tarafından dava edilmiştir. Menkul Kıymetler Yatırımcı Koruma Şirketi (SIPC), aracılardaki uygunsuz davranışlar nedeniyle meydana gelen kayıplar için belirli bir tazminat sağlamaktadır.
Bu önlemler sorunu tamamen ortadan kaldıramasa da, geleneksel piyasada sömürücü davranışların meydana gelme olasılığını büyük ölçüde azaltmıştır. Geleneksel piyasanın temel deneyimi, düzenleme, şeffaflık ve hesap verebilirlik mekanizmalarını organik bir şekilde bir araya getirerek çok katmanlı bir koruma sistemi inşa etmektir.
Kripto piyasasının kırılganlığı
Geleneksel piyasalara kıyasla, kripto piyasası daha kırılgan görünüyor, bunun başlıca nedenleri şunlardır:
Düzenleme olgun değil: Geleneksel piyasalar yüz yılı aşkın bir düzenleme deneyimine ve gelişmiş bir hukuk sistemine sahiptir. Ancak kripto piyasası için küresel düzenleme hâlâ dağınık bir durumdadır, birçok bölgede piyasa manipülasyonu veya piyasa yapıcı davranışları için net yasaların eksikliği, kötü niyetli davranışlara fırsat sunmaktadır.
Pazar ölçeği küçük: Şifreleme para birimlerinin toplam piyasa değeri ve likiditesi, geleneksel hisse senedi piyasalarıyla karşılaştırıldığında hala büyük bir fark var. Tek bir piyasa yapıcının işlemleri, belirli bir jetonun fiyatında şiddetli dalgalanmalara neden olabilirken, geleneksel piyasalardaki büyük hisse senetleri kolayca manipüle edilemez.
Proje tarafının deneyimsizliği: Birçok şifreleme projesi ekibi, teknik uzmanlardan oluşmakta ve finansal piyasa işlemleri konusunda derin bir anlayışa sahip değildir. Kredi seçenekleri modelinin potansiyel risklerinin farkında olmayabilirler ve sözleşme imzalarken piyasa yapıcılar tarafından yanıltılma olasılıkları yüksektir.
Opaklık: Kripto piyasasında genellikle gizlilik protokolleri kullanılmaktadır, sözleşme detayları sıklıkla dışa kapalıdır. Geleneksel piyasalarda düzenleyici kurumların dikkatini çeken bu gizlilik, kripto dünyasında ise normal hale gelmiştir.
Bu faktörlerin birleşik etkisi, küçük projelerin sömürücü davranışların kolay kurbanları haline gelmesini sağlarken, aynı zamanda tüm sektörün güven temeli ve sağlıklı ekosistemini de yavaş yavaş aşındırmaktadır.
Bu sorunları çözmek için, şifreleme sektörü çok yönlü çabalar sarf etmelidir: düzenleyici çerçevenin geliştirilmesi, piyasa şeffaflığının artırılması, proje sahiplerinin finansal bilgi eğitimlerinin güçlendirilmesi, sektör öz düzenleme mekanizmalarının kurulması gibi. Ancak bu şekilde, daha adil, şeffaf ve sürdürülebilir bir şifreleme ekosistemi yaratılabilir.