Cuộc chiến thuật toán hợp đồng giữa CEX và DEX: Hyperliquid, Binance, OKX

Vào tháng 3 năm 2025, hợp đồng JELLYJELLY đã gây ra một cuộc hỗn loạn trên một nền tảng giao dịch phi tập trung. Chỉ trong vài giờ, giá hợp đồng đã tăng vọt 429%, sắp kích hoạt việc thanh lý quy mô lớn. Nếu việc thanh lý xảy ra, các vị thế bán sẽ bị đưa vào kho thanh khoản trên chuỗi, gây ra thiệt hại dao động hàng triệu đô la. Các vị thế trên chuỗi đang ở trong tình trạng nguy hiểm, cộng đồng tiền mã hóa đang xôn xao. Đồng thời, một sàn giao dịch tập trung lớn hiếm khi "đêm ngay" ra mắt giao dịch hợp đồng vĩnh viễn của JELLYJELLY, tình hình càng trở nên căng thẳng.

Ngay trước khi khủng hoảng bùng nổ, các xác thực viên của nền tảng phi tập trung đã khẩn cấp bỏ phiếu can thiệp, buộc phải gỡ xuống, đóng vị thế và đóng băng giao dịch. Sự kiện này không chỉ trở thành tâm điểm thảo luận của cộng đồng tiền điện tử mà còn gây ra sự hoài nghi về các sàn giao dịch "phi tập trung".

Sự kiện này đã tiết lộ một vấn đề cốt lõi: Giá cả trên nền tảng giao dịch phi tập trung được quyết định bởi cái gì? Ai thực sự chịu rủi ro? Thuật toán có thực sự trung lập?

Bài viết này sẽ lấy sự kiện JELLYJELLY làm dẫn chứng, phân tích sự khác biệt về thuật toán giữa ba nền tảng trong cơ chế cốt lõi của hợp đồng vĩnh viễn - giá chỉ số, giá đánh dấu, tỷ lệ phí vốn - và đi sâu vào phân tích những ý tưởng tài chính và cơ chế truyền tải rủi ro đứng sau chúng. Chúng ta sẽ thấy các thuật toán khác nhau hình thành phong cách giao dịch như thế nào, phục vụ cho các loại nhà giao dịch khác nhau ra sao, và làm thế nào để xác định khả năng sống sót của nhà giao dịch trong bão tố.

Đây không chỉ là một phân tích về kỹ thuật hợp đồng, mà còn là một cuộc đấu tranh triết học về thiết kế trật tự thị trường.

Tổng quan giao dịch hợp đồng vĩnh viễn

Giao dịch hợp đồng vĩnh viễn chủ yếu được cấu thành từ ba yếu tố chính:

1. Giá chỉ số: Theo dõi sự thay đổi giá thị trường giao ngay, như một tiêu chuẩn lý thuyết.

2. Giá đánh dấu: Giá quyết định được sử dụng để tính toán lãi lỗ chưa thực hiện, kích hoạt sự kiện thanh lý và các sự kiện quan trọng khác.

3. Tỷ lệ phí vốn: cơ chế kinh tế kết nối thị trường giao ngay và hợp đồng, dẫn dắt giá hợp đồng trở về giá giao ngay.

So sánh thuật toán của ba nền tảng

Giá chỉ số/Giá oracle

Một nền tảng phi tập trung sử dụng giá từ oracle, được các nút xác thực xây dựng độc lập, sử dụng phương pháp trung vị có trọng số để chống lại biến động cực đoan, tần suất cập nhật là 3 giây một lần. Phương pháp này có khả năng chống thao túng tốt hơn, nhưng tốc độ cập nhật tương đối chậm.

Giá đánh dấu

Thuật toán giá đánh dấu của một sàn giao dịch tập trung lớn dựa trên nguyên tắc "mức độ mượt mà của giá" và "phản ánh độ sâu thị trường". Công thức của nó kết hợp mức giá trung bình của lệnh mua/bán hợp đồng, giá giao dịch và giá tác động, và được xử lý bằng EMA, giúp giá biến động một cách mượt mà và chống lại các cú sốc.

Một sàn giao dịch tập trung khác áp dụng cách tiếp cận quyết liệt hơn, chỉ sử dụng giá trung bình giữa giá mua/bán làm nguồn gốc giá đánh dấu. Thuật toán này rất nhạy cảm với giao dịch nhỏ, dễ gây ra biến động mạnh.

Cấu trúc giá đánh dấu của nền tảng phi tập trung kết hợp hai phương pháp trên và giới thiệu nhiều nguồn giá khác nhau: giá từ oracle và độ lệch EMA giữa giá hợp đồng, giá mua và bán của chính nền tảng cùng với giá giao dịch cuối cùng, cũng như giá trung bình có trọng số của nhiều sàn giao dịch tập trung.

tỷ lệ phí vốn

Nền tảng phi tập trung đã đưa vào chỉ số chênh lệch trong thuật toán tỷ lệ vốn, lấy mẫu mỗi 5 giây và tính toán theo giá trị trung bình hàng giờ, nhằm ngăn chặn sự dao động mạnh trong thời gian ngắn. Để bù đắp tốc độ hồi quy giá, nền tảng này đã thiết lập tỷ lệ vốn cực đoan lên đến 4%/giờ và áp dụng cách thu 1/8 mỗi giờ để tăng tốc độ hồi quy giá.

Tỷ lệ phí vốn của một sàn giao dịch tập trung lớn phụ thuộc vào chu kỳ thanh toán dài (thường là 8 giờ), kết hợp với độ sâu sổ lệnh và lãi suất vay, nhằm cung cấp cho các nhà đầu tư tổ chức và những người giao dịch trung và dài hạn một dự đoán chi phí vốn ổn định.

Một sàn giao dịch tập trung khác có thuật toán phí vốn tương đối đơn giản, được tính toán dựa trên sự lệch giá giữa giá mua và giá bán trên sổ lệnh, chu kỳ thanh toán dài hơn, nhưng biến động lớn hơn.

Triết lý giao dịch của các nền tảng khác nhau

Một sàn giao dịch tập trung lớn: Thiết kế của những người có lý trí trong hệ thống

Nền tảng này được thiết kế theo hướng "tổ chức hóa, hòa bình hóa", với ý tưởng cốt lõi là "làm cho thị trường có thể dự đoán". Điều này phù hợp cao với trường phái tài chính định lượng và giả thuyết thị trường hiệu quả, giả định rằng thị trường chủ yếu là hợp lý và có thể được điều khiển thông qua mô hình thống kê.

Một sàn giao dịch tập trung khác: thiết kế của người giao dịch bản năng

Chiến lược thiết kế của nền tảng này gần với "nhanh, mạnh, chính xác", triết lý của nó là "thị trường là sự phản ánh của bản chất con người". Điều này phù hợp với logic của tài chính hành vi, chấp nhận rằng thị trường là phi lý trí, nhà giao dịch là có cảm xúc, người thực sự thông minh là người tìm kiếm không gian chơi trong những biến động mạnh.

Nền tảng phi tập trung: Thiết kế của những người theo chủ nghĩa cấu trúc trên chuỗi

Nền tảng này cố gắng xây dựng một mô hình tài chính hoàn toàn mới: quản trị phi tập trung + cơ chế giá có thể lập trình. Triết lý của nó là: thuật toán không phải để dự đoán thị trường, mà để thiết lập trật tự. Nền tảng này giống như một giao thức tài chính chạy trên blockchain, giá cả được đồng thuận bởi các nút xác thực, việc thanh lý vị thế được đảm bảo bởi kho thanh khoản, tất cả dữ liệu giao dịch đều được công khai trên chuỗi.

Kết luận

Giá cả là biểu hiện của giao dịch, thuật toán là trật tự của giao dịch. Các nền tảng khác nhau cố gắng trả lời câu hỏi làm thế nào để tin tưởng vào một thị trường vô hình bằng những cách khác nhau. Một số hệ thống chọn "ổn định" làm neo, một số hệ thống chọn "biến động" làm neo, trong khi một số hệ thống cố gắng ghi tất cả vào hợp đồng trên chuỗi.

Tuy nhiên, khi thị trường ở trong tình huống cực đoan, thuật toán có thể rút lui và các yếu tố nhân tạo phải can thiệp. Sự kiện JELLYJELLY cho thấy ngay cả những hệ thống phi tập trung nhất cũng có thể cần một "ngân hàng trung ương" tạm thời để xử lý khủng hoảng.

Trong thế giới tài chính tương lai, thuật toán sẽ tiếp tục mở rộng ảnh hưởng của mình. Nhưng chúng ta phải nhận ra rằng, đằng sau mỗi logic được viết trong mã đều ẩn chứa những giá trị đánh giá. Dù là theo đuổi tự do, công bằng hay minh bạch, những người giao dịch cuối cùng có thể đang theo đuổi một ảo giác về trật tự.

Hãy luôn giữ lòng tôn kính với thị trường.